اورمو تورکوستانین آچار سؤزودور!

اورمو بیر تک باتی آذربایجانین مرکزی ساییلان اسکی شهر یوخ، بلکه عمومیتده تورک مفکوره سینده شهر «تمدن» مدنیت و کولتور معناسینی داشییر. بؤیوک تورکوستان خریطه سینده ده اورمو آدلی ایکی نهنگ شهر وار. دوغودا اورمچی، باتی دا اورمو. تورک اوغوز طایفالارین امه یی ایله یارانمیش بو ایکی شهر تاریخ بویو مدنیت مرکزی ساییلیب. اونا گؤره ده فولکلوروموزا گلدیکده بیر چوخ نمونه لر، اؤزللیکده اورمو ایله اورمچی و عمومیتده بوتون تورکوستان و تورکوستان ایچره آذربایجان شهرلری ایچره اورتاق دیر.

آرا ـ سیرا یادداشتلاردا کئچن دفعه «خَتن جئیرانی» «تورکوستان گولو» یا خود یانلیش اولاراق «خَتن چینی» آدی ایله داها چوخ آذربایجان دا و اورمودا مشهور اولان گؤزل گول حاققیندا دینیب دانیشدیق. آنجاق بو سفر اورمودا بوتون خالقین آغ بیرچک آنالاریمیزدان توتدو بالاجا یاشلی اوشاقلارین دیللر ازبری اولان «هپسنه» یوخسا «بیزیم دیل اورمو دیلی» آدلی قوشمادان دینیب دانیشاجاییق.

یقین سیزده اورمو موحیطینده بونو دفعه لرله کؤرپه اوشاق اولاراق آنانیزین دیلیندن ائشیدیب گولومسه ییبسیز. هپسنه نی بئشیکده اوشاقلاری یاتیرتماق اوچون یوخ بکله اوشاقلاری عزیزلندیریب گولدورمک اوچون قوجاقا آلیب، آتیب ـ توتاندا یا گؤروسن کؤرپه اوشاغین دوداغینی گولدورمک اوچون توتاندا اوخویارلار. اوشاق هپسه نین شخصیت لری ایله قیغیلداییب نئجه اورکدن گولردی آللاه، لاب بئله اوره یی کئچردی!

هپسنه نین دیگر اورمو واریانتی «هامانی دیر» هامانینی کؤرپه اوشاقلار تزه ـ تزه آیاق آچیب یول گئدنده اللریندن یاپشیب آلقیشلایراق آتدیم آتسین دئیه بئله اوخویاردیلار:

هامانی آی هامانی ـ هانی بالامین تومانی ـ تومانی آغاج باشیندا ـ دایی سی گیلین توشوندا ـ آغاج گتیرین یئندیرک ـ دایی سی گیله گؤندرک ـ دایی سی بونو نئیله سین ـ سققیز ائله ییب چئینه سین!

آنجاق سؤز قونوسو «هپسنه» یا «بیزیم دیل اورمو دیلی» آدلی قوشمایا گلدیکده بو قوشما بیر تک اورمو یوخ بلکه بیر چوخ شهرلر و کندلرده آغ بیرچک آنالارین دیلیندن هله ده وار دئییلیر. آراز قیراغی نازیک کندینده هابئله موغان دا گئرمی ده بیزیم دیل اورمو دیلی قوشماسی آزاجیق فرقلری ایفا اولونور و بو بیزیم دیل اورمو دیلی سؤزونون تورکلر آراسی آچار بیر سؤز اولدوغونو یئتیریر. هابئله اورمودا هسبستان آدلی بیر کندین اولدوغو و بو آد ایله ایلگیلی کندلی لر آراسی هَپسَنه آدلی افسانه وی بیر قوشون خاطیرلاماسی هَپسَنه نین سیمرغا تای بیر میللی معنوی اثر اولدوغونا خاطیرلاییر و گرک کی ثروتیمیز اولاراق میراث ادره سی وریندن قورونوب ثبت اولسون.

محمدعلی ارجمندی – اورمو 010521

ایضاح: چوخ ساغ اولسون سایین پریسا خانیم ارسلانی، بو سون ایللر هپسنه آدلی اورمویانا فولکلوریک اثر اوسته ملودی قوشوب اونو گؤزل سسی ایله ایفا ائدرک بیزیم دیل اورمو دیلی آدلی اثری داها ارتیق دیللره سالیب تانینماسینا سبب اولوب .

بیزیم دیل اورمو دیلی آدلی هبَپسَنه نین سؤزلری:

هَپسَنه اوی هَپسَنه

هَپسَنه بیر قوشویدو

باغچایا قونموشویدو

بی اوغلو گؤرموشويدو

اوخوننان وورموشويدو

بی اوغلودان بئزارام

کتان کؤینک یازارام

کتان کؤينک میل میلی

گل اوخو بیزیم دیلی

بیزیم دیل اورمو دیلی

اورمودان گلن آتـلار

آغزیندا یئین چاتلار

تات منه داری وئردی

دارینی سپدیم قوشـا

قوش منه قانات وئردی

قاناتلاندیم اوچماغا

حق قاپیـسین آچماغا

حق قاپیـسی کیلیدلی

کیلیدی دَوه بوینوندا

دَوه شیروان یولوندا

شیروان یولو زر بَزر

ایچینده آهو گزر

آهونون بالالاری

منی گؤردو آغلادی

أتگیمه قیغلادی

أتگیم دلیک دلیک

قورباغا بؤلوک بؤلوک

قورباغایی حاخلادیم

حسن بیی ساخلادیم

حسن بین نه‌یی وار؟

حسن بیـین ایتـی وار

(گؤی مینجیقلی آتـی وار)

أللی باتمان گؤتو وار.