مجله وزین غروب در شماره جدید خود «اسفند 1401» پرونده ای از تهاجم مسیحیان به غرب آذربایجان در واپسین سالهای جنگ جهانی اول را باز و بررسی کرده است. مفتخرم که در این بخش مربوط به تاریخ خونین آذربایجان مقاله و یادداشتی از نگارنده با عناوین «دولتهای غربی و نقش آنها در نسل کشی مسلمانان غرب آذربایجان» و «جیلولوق آغیلاری» که روایتی از یک نسل بعد از بازماندگان این نسل کشی در اورمیه است چاپ گردیده است.

به نظرم جامعه فرهیختگان آذربایجان بایستی تمامی تلاش خود را به کار بگیرد تا این تراژدی قرن در تاریخ معاصر ایران و غرب آذربایجان بالاخص شهرهای اورمیه و سلماس در ابتدا از طریق بنیادها و سازمانهای استانی و سپس در سطح ملی و فراتر از آن در مقایس منطقه ای وجهانی به رسمیت شناخته شده شود.

بعد یکصد سال هنوز آرشیوهای وزارت خارجه و مجلس شورای اسلامی به روی محققین باز نشده تا با عمق فجایع جیلولوق در غرب آذربایجان هر چه بیشتر آشنا بشویم. اسناد بسیار ارزشمندی که نمونه ای از آن را در یادداشت های معتمدالوازره کارگزار وقت وزارت خارجه در اورمیه می بینیم. «این ولایت خراب که طولا بیست فرسخ و چندین محالات بزرگ و آباد و حاصل خیز و خوش آب و هوا را دارا بود و موافق تخمین صحیح سیصدهزار نفر نفوس در عرض این مسافت سکونت داشت، فعلا بطور مسلم پنجاه هزار نفر باقی نمانده، خسارت مادی و معنوی تا یکصد میلیون تومان تخمین می شود»

البته در اینخصوص تلاشهایی انجام گرفته ولی به هیچ وجه در خور چنین فاجعه بزرگی نبوده است. به یاد آوریم که در سال 90 شهرداری و سازمان نوسازی مدارس چگونه و در عرض تنها چند ساعت آثار به جا مانده از این نسل کشی را در گورستان تاریخی قره صاندیق اورمیه تالان کرد. این منفعل بودن سازمانی میراث فرهنگی و مهم تر از آن عدم آگاهی افکارعمومی نسل جدید را می رساند که با تاریخ معاصر خود بیگانه مانده اند.

نسل کشی جیلولوق باید به یک گفتمان رسمی نه تنها در بین محققین و مورخین بلکه در نزد احزاب سیاسی، نمایندگان مجلس و حتی صدا و سیما تبدیل شود موضوع بسیار مهمی که برای اولین بار طی سالیان اخیر موفق شدیم در قالب برنامه بیزیم ائللر از کانال استانی تلویزیون آذربایجان غربی به آن بپردازیم که خود گامی مهم در رسمیت بخشیدن به گفتمان جیلولوق بود که امیدوارم این قبیل کارهای تحقیقاتی و ارزشمند چراغ راه آینده بوده و تداوم داشته باشد.

«محمدعلی ارجمندی»