آیین شایین ـ 4

خوروز بازلار قفه سی ـ دوشابچی خانا آغزی ـ جییَر ساتانلار ـ گیره گومبول پیشیک لر و ...

محمدعلی ارجمندی ـ نشریه آغری اذربایجان ـ یکشنبه 24 اردیبهشت 91 شماره 127

بوتون شهرلرین تاریخی میدانلاری او شهرلرین تانینمیش توریستی یئرلریندن اولسادا بیلمیرم بیزیم بو اورمودا نییه ترسه سینه دیر. مرکزی دئییرم تانییرسیز.

روس لار آتشینه معروض قالیب، جیلولوق فیتنه سینده هارای چکن اورمو بازاری بو میداندا اولسادا ـ زرتشت یادیگاری اولوب اورمونون تاریخ بویو کئشییین چکن جومعه مچیدی بو میدانا باخسادا ـ باکری لر، امینی هیکل لری میدانین اورتاسیندا آذربایجان غیرتینین تمثالی اولوب هر بیری قوروجو آصلانا تای گؤزلرینی شهرین بیر بوجاقینا تیکسه لرده ایندی ایسه نیسگیل اولاراق غریبه شئی لر گؤرورلر و ایندی بو دورومدا اورمونون تاریخی میدانی گؤزل بیر سیمگه یوخ بلکه بیر چیرکین میدان ساییلیر.

میراث ایداره سی اولا یوخسا شهرداری ده بونونلا برابر هئچ فیکیر وئرمه ییر سانکی بورا صاحابسیزدیر! مچیدین جیواریندا قدیم تاریخه مالیک اولان قوشالار حامامین ییخیب کیلیسایا بنزر بیر گوبود پاساژ تیکمک، امام میدانین مئتیر یاریم دولدوروب مچیدی چوخورا سالماق میراثین، مسکنین گؤردویو اَن بؤیوک ایش لر دیر.

هر حالدا ایسترسیز مرکزی دوزگون دولانیب تانیش اولاسیز منیمله یول بیر اولون. گولوب یوخسا آغلایاجاقسیز!

ایلک اؤنجه میدانا ساری باخان قدیم تاریخی بازارین حجره لرینده جیغالا ساتانلارایله دئییب دانیشیرام.

سلام علیکم

جیغالا ساتان: وای علیکم السلام، نمنه ایسته ییرسن مارلبرو، وینستون، مغنه، بهمن، تیر... دا ماجال وئرمه ییر من آغزیمی آچیب دانیشام ها

ــ دایان کیشی بیلمه ین جیغالالارین دا آدین اؤیرندیم، آچیق توتون نئجه واریندیر. قایئدیب دئییر: جاوان کیلاسلی اول آچیق توتونو نئینه ییرسن گل بیله ین بیر پاکت برگ سیغاری وئریم، آپار پوفله کئف ائله. ایندی قوجالاردا توتون چکمه ییر توتونو نئینه ییرسن.

دئدیم توتونو چکمک اوچون یوخ. آپاریب ائوده یون خالچالارین آلتینا قویماق اوچون ایسته ییرم.

جیغالا ساتان: یوخ قارداش بیزده توتون اولماز!

بو بوراسی. دؤنوب اوتایدا کابابچی لارا بیر باش چکمک ایسته ییرم، گندوو قیراغیندا پیس میریقا بنزر بیریسی میزیلدایا ـ میزیلدایا دئییر: عکس، فیلم ...!

الوان الوان سؤز ساولی آدلار ایله! بزَنمیش کابابچی مغازالارینا گئتمک ایسته سَمده، قاپی آغزیندان ایچری گیرمه میش کیفیر میلچک لر ـ آری لار اوره ییمی ووروب قاییدیب بو بیری تایدا دوشابچی خانا آغزینا گلیرم. دوشابچی خانا آغزیندا قارین، باغیرساق، جییَر ساتانلار ایله راستلاشماق اولار سانکی آما پیشیک لر آداما ماجال وئرسه. هر توکانین قاپی سی آغزیندا گؤرورسن بیر گیرده گومبول پیشیک یاتیب خومار ـ خومار آداما باخیر. پیشیک اولاندا نه اولار بختی لری گتیریب دا، صوبحدن آخشاما بوردا یئییب ایچیب سوت گؤیلونده یاتیرلار. بیری ده وار دام اوسته یازیق اؤز یولون گئتسه ده گؤروسن داشیندان ووردولار بؤیرو اوسته دوشدو یئره.

سؤزون قیساسی، قارین ـ باغیرساق گؤیلونوز ایسته دی دوشابچی خانا آغزینا بیر باش وورون. اوجا سس ایله سسله ییرلر:

 به به! قارینا باخ قارینا! قوزو قارینی گتیرمیشم گل آپار قالمادی!

بیر آیری سی دا چَپیک چالیب سسله ییر: قره جییَر آغ جییَر شاما گل آپار تَزه جییَر.

دوشابچی خانادان چیخیب زنجیره ساری گلدیکده تویوق ـ خوروز ساتانلار ایله اؤز به اؤز اولورسان. خییابان قیراغیندا دؤشه نیب اللرینده ساخلایان خوروزلاری تومارلاییرلار. بوراسی مرکزین اَن گؤزل منظره لریندن بیری دیر! خوروزلار بانلاییر ـ هیندیشقالار شاقیلداییر. بیر یاندا سایا خوروزلاری دؤیوشدوروب بیر نئچه سی ییغیشیب باخیر. مشتری لرده هر هانسی آلدیغی تویوق خوروزون باشین کسدیریب آپارماق ایسته سه، او دیقه اَل بَهیم خیابان قیراغیندا خوروزو اوزالدیب باشی بدندن آییریرلار. شهره گلن قوناق لار قارشیندا قوربانلیق ساییلا بیلَر. بیر نئچه آن دوروب بیر توریسته تای بو گؤرکملی منظره لری تاماشا ائدیرم.

هرحالدا خوروز باز اولساز! یوخسا جانلی دؤیوش لر اوچون ماراقلی اولساز مرکزین یاخین لیغیندا اولان اورمونون نبی قَفه خاناسین اونوتمایین. بو قَفه ده سایا خوروزلاردان خبر یوخ، هامی سی جنگ آور لاری خوروزودور. نبی نین قَفه سینه ساری یولا دوشوب قاپی دان ایچری یه گؤز دولاندیریب چتین لیک له بیر بوش صندل تاپیب اَیله شیرم.

جانیم بوراسی دوغروسو خوروز بازلار قَفه سی دیر، اَن آزی بئش آلتی یئکه پر خوروزو ماسالار «میزلر» اوستونده اوتوردوب دؤیوش اوچون حاضیرلیق آپاریردیرلار. خوروز دئمه، دئنه دَوه قوشو باخاندا آز قالا آدامین باغری چاتداسین! یاریم ساعات قَفه ده اولمادان قَفه چی بئش ایستیکان چای گتیریب زور ایله ایچدیم! ها من دئدیم: عمواوغلو اَللریز آغریماسین بس دیر دا من ایچمیرم، گؤردوم ائله دالی سی گلیر. دئمه بو قَفه ده رسم دیر کیمسه داها چای ایچمه سه ایستیکانی بویرو اوسته ییخییب زیر اوستونه قویار. بونودا اونوتمایین!

هله قَفه ده گؤزومه گلن گؤزل گؤرونتولردن سیزه دئییم. بیریسی اَل آتیب جیبیندن بیر اووج خام پیسته نی چیخارداراق خوروزون دیمدییینه ساری آپاریب دئییر: یئ گؤروم خشییار! خشایار دا دئمه خوروزون آدی دیر. اینانیرام طرف هئچ اؤز اوشاقینا ایللرله خام پیسته آلیب یئدیرتمز. بو خوروزلارین اَن آزی بیر میلیون تومن دَیَریدیر.هر حالدا بیر ساعاتا یاخین نبی نین قَفه سینده اولسام دا خوروزلارین دؤیوشمه سین گؤرمه دیم. آرالاریندا شرطی دؤیوشدورمک اوچون اولا بیلسین قَفه ده  منه تای یابانجی آدام اولماقلا اونو مامور سانیب بو ایش دن چکیلیب اَل ساخلاسینلار.

قَفه دن چیخیب میدانین اورتاسینا ساری گئدیرم، قدیم لر بیر ایکی عکاس بوردا شکیل چکمک اوچون اولسالاردا داها ایندی گؤرونمورلر. هامی نین جیبینده لنزلی موبایل وارسادا عکاس لازیم دئییل. سوبسیدلر ده آرایا گلمک له کوپن ساتان لاردا عکاس لارا تای چکیلیب گئدیب لر. داها کوپن کوپن سسی ائشیدمیرسن. بوتون بونلار پیس ـ یاخشی ایتیب گئتسه لرده میدانین توستو اهلی آداملاری هله ده اللرینه کارتن آلاراق چیمن لر اوستونده یاتیب دوروب گونَه ورلنیرلر. بلی، بوراسی غربی آذربایجان مرکزی اورمونون تام اورتاسی گؤبه یی دیر!؟ نوشته محمدعلی ارجمندی ـ نشریه آغری اذربایجان ـ یکشنبه 24 اردیبهشت 91 شماره 127